Bu məhsullar gizli şəkər, duz və yağla dolu ola bilər. Onları mütəmadi şəkildə istehlak etmək piylənmə və hətta erkən ölüm riski ilə əlaqələndirilir. Ancaq ultra emal olunmuş qidalar arasında faydalı olanlar da ola bilərmi? Bunu öyrənmək üçün diyetoloq və qidalanma mütəxəssisi Ro Huntriss ilə danışdıq. 

Ultra emal olunmuş qidalar nədir?

Huntriss deyir ki, əksər qidalar müəyyən qədər emal olunur, məsələn, daha uzun müddət saxlanmaq üçün.

Amma "ultra emal olunmuş" termini adətən tərkibində çox vaxt tanımadığınız uzun maddələr siyahısı olan qidalar üçün istifadə olunur.

"Qida əsaslı maddələr tez-tez şirinləşdiricilər, rəngləndiricilər, sabitləşdiricilər və qoruyucularla birləşdirilir. Son məhsulu əldə etmək üçün bir çox mərhələdən keçirlər. Məsələn, dondurma, qazlı içkilər, sosislər və bəzi sobada bişmiş kartof növləri buna daxildir."

Çipslər, biskvitlər və tortlar… Heç kim bu cür qidaları sağlam adlandırmaz.

Lakin digər ultra emal olunmuş qidalar haqqında qərar vermək daha çətindir.

Məsələn, bankalarda satılan makaron sousu, konservləşdirilmiş şorba və ya hazır tərəvəzli lazanya sağlam sayılırmı? Gəlin buna baxaq.

Faydalı ola bilən ultra emal olunmuş qidalar

Hər növ qidada olduğu kimi, qədərini bilmək çox vacibdir.

Huntriss deyir ki, belə [ultra emal olunmuş] bəzi qidaları, ümumilikdə, sağlam və balanslı bir qidalanma tərzinə daxil etmək mümkündür. Biz sürətli dünyada yaşayırıq. Tamamilə üzvi və emal olunmamış bir pəhriz əla olardı, amma insanların çoxu üçün bu real deyil.

Huntriss sağlamlığa faydalı ola biləcək ultra emal olunmuş qidaları belə sadalayır:

Əlavə şəkəri olmayan, tam taxıllı səhər yeməyi qarışıqları

"B vitamini, kalsium, dəmir kimi vitamin və minerallarla zənginləşdirilirlər. Bu, gündəlik tövsiyə olunan dozanıza çatmağınıza kömək edə bilər. Bundan əlavə, ürək və damar sağlamlığına, normal bağırsaq fəaliyyətinə və qanda qlükoza səviyyəsinin tənzimlənməsinə müsbət təsir göstərə bilər."

Konservləşdirilmiş lobya

"Ağ lobya bitki mənşəli zülal və liflə zəngindir, yağ miqdarı azdır və yeməyiniz tövsiyə olunan tərəvəz və meyvələrdən biri sayıla bilər. Eyni zamanda dəmir, sink və B vitamini mənbəyidir. Bəzən konservlərə əlavə duz qatılır, amma əlavə şəkərsiz variantları da mövcuddur."

Paketlənmiş tam buğdalı dilim çörək

"Tam taxıllar lif, zülal, B vitaminləri, antioksidantlar, kalsium və dəmir mənbəyidir. Tam taxıl əsaslı qidalanmanın bir çox xroniki xəstəlik riskini azaltdığı sübut olunub. Bundan başqa, gündə 30 qram lif qəbul etmə məqsədinə çatmağa da kömək edə bilər."

Şəkərsiz soya və ya bitki əsaslı içkilər

"Bu içkilər ultra emal olunmuş hesab edilsə də, vitamin və minerallarla zənginləşdirilmiş variantlarını seçsəniz, inək südü qədər kalsium təmin edə bilər və sümük sağlamlığını dəstəkləyər. Gücləndirilmiş bitki əsaslı içkilərdə B vitaminləri, yod və D vitamini də ola bilər."

Etiketlərdə nələrə diqqət etməliyik?

Huntriss bildirir ki, "Bəzi ultra emal olunmuş qidalar enerji baxımından çox zəngindir; tərkibində çoxlu əlavə şəkər, duz və doymuş yağ olur, lif azdır və çoxsaylı emal mərhələləri nəticəsində qidalanma dəyərini itirirlər."

Diyetoloq xəbərdarlıq edir: "Çoxlu miqdarda ultra emal olunmuş qidaların istehlakı məsləhət görülmür.

Araşdırmalar göstərir ki, ultra emal olunmuş qidalarla piylənmə, ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng arasında birbaşa əlaqə var."

Qalan hamısı zərərli sayılırmı?

Bəs bu dörd qidadan başqa bütün ultra emal olunmuş məhsullardan uzaq durmaq lazımdırmı?

Tam da belə deyil.

Huntriss deyir ki, "arabir ultra emal olunmuş qida yeməyin sağlamlığa zərəri yoxdur.

Keks, biskvit, çips kimi məhsullar bir çox insanın zövqlə yediyi şeylərdir. Sağlam qidalanma tamamilə balansla bağlıdır."

Əsas qayda – ultra emal olunmuş qidaları gündəlik pəhrizinizin daimi hissəsinə çevirməmək, onları yalnız bəzən istehlak etməkdir.

Huntriss əlavə edir ki, "supermarketlərdə yüksək yağlı, şəkərli və duzlu "sağlam olmayan" məhsulların daha az təbliğ olunması, əvəzində sağlam qidaların daha çox ön plana çıxarılması vacibdir."

"Marketinqə və bu qidaların rahat və ucuz olması onların qidalı seçimlərin və evdə yemək bişirməyin yerinə keçməsinə səbəb olur. Bu isə sağlamlığımıza dağıdıcı təsir göstərir."

"Pazarlama, bu gıdaların rahatlığı ve düşük maliyeti, daha besleyici seçeneklerin ve evde yemek yapmanın yerini almasına neden oluyor. Bunun da sağlığımız üzerinde yıkıcı etkileri oluyor."

Huntriss-in sağlamlıq üçün tövsiyə etdiyi qidalanma prinsipləri:

• Tam taxıllar
• Meyvə və tərəvəzlər
• Qoz-fındıq və toxumlar
• Yağsız zülallar
• Doymamış yağlar (əsasən bitki mənşəli və ya yağlı balıqlardan)
• Süd məhsulları və ya kalsiumla zənginləşdirilmiş alternativlər
• Duzun azaldılması
• Kifayət qədər su içmək (susuz qalmamaq) 

visiontv.az