Təbiətdəki canlı növlərin böyük bir hissəsi böcəklərdən ibarətdir. Böcəklər dünyanın demək olar ki, hər bölgəsində yaşamağı bacaran canlılardır. Ekosistemdə yeri olan bu canlılar yaşamaq üçün qidalanmalıdırlar. Qida piramidasının tarazlığını da qoruyurlar. Həşəratların yaşadığı yerlər haqqında danışsaq yaşıl sahələr (tarlalar, bağlar, istixanalar və s.) və zibilliklər ağla gəlsə də, fabriklər, yemək salonları, ticarət mərkəzləri və restoranlar kimi bir çox yerləri də nəzərə almaq lazıəmdır. Böcəklər ümumiyyətlə heyvanların qanını sormaqla yanaşı bitki ekstraktı ilə də qidalanırlar. Bundan başqa, ağac, göbələk və parça yeyənlər var. Bəzi həşərat növləri təbiətdə böyüdülmüş alaq otlarından istifadə edərək meyvə, tərəvəz və bağ çiçəklərinin böyüməsindən bəhrələnir. Digər bir böcək növü isə bitkilərə zərər verən böcəklər yeyərək bitkilərin böyüməsinə kömək edirlər. Böcəklərlə mübarizə əkinçilik mübarizəsinin bir hissəsidir. Bitki mühafizəsi və ya başqa sözlə bitki örtüyünü məhdudlaşdıran xəstəliklərdən, zərərvericilərdən və alaq otlarından qorumaq üçün bu şəkildə mübarizə kənd təsərrüfatı istehsalını və keyfiyyətini artırır. Bitki mühafizəsində təbii tarazlığı pozmadan, zərər görmədən, xəstəlik, zərərverici və alaq otlarının sıxlığını iqtisadi zərər səviyyəsindən aşağıda saxlamaq əsas prinsipdir. Bu səbəblə zərərli orqanizmlərin çirklənməsini, çoxalmasını və zərər verməsini maneə törədən üsullar ilk növbədə təbii tarazlığı pozmadan və heç bir giriş istifadə etmədən tətbiq edilməlidir. Biotexniki üsullar əkinçilik mübarizəsində böcəklərlə mübarizə üçün istifadə olunur. Zərərvericilərin həyat və davranışlarına təsir göstərən bəzi təbii və ya süni maddələrdən istifadə etməklə zərərvericilərin normal davranış xüsusiyyətlərini pozaraq tətbiq olunan üsullara biotexniki metodlar deyilir. Bu məqsədlə bəzi təbii və sintetik birləşmələr istifadə olunur. Bunlardan ən çox istifadə edilənlər feromonlardır. Zərərvericilərin intensivliyini izləmək və mübarizə barədə qərar vermək üçün istifadə olunur. Bunun üçün inkişaf etmiş tələlərdən istifadə olunur.

Bu tələlərdən biri də delta tipli tələdir. Bu tələ üçbucaqlı formaya malikdir. Karton, plastik və s. Maddə üçbucaq şəklində qatlanır və bir telin köməyi ilə bir yerə asılır. Plitə bu üçbucaqlı kartonun dibinə qoyulur və boşqaba yapışqan tətbiq olunur və feromonlar bu boşqaba yerləşdirilir. Feromon çıxardığı qoxu sayəsində həşəratları tələyə çəkir. Tələyə girən böcək boşqaba yapışaraq tutulur. Tələdəki boşqab doldurulubsa, dolu olub olmadığını yoxlamaq lazımdır.

Buna görə həşərat zəhərinin istifadəsini minimuma endirməklə zərərvericilərə qarşı mübarizə üçün effektiv tədbirlər hazırlanmışdır. Təsvir analiz üsulları kənd təsərrüfatı elmində geniş tətbiq olunur və bitkilərin qorunması üçün maksimum qorunma təmin edir. Zərərvericilərə qarşı mübarizə insan qüvvəsindən asılıdır. Bununla birlikdə, işçi qüvvəsi və səhvləri minimuma endirmək üçün avtomatik idarəetmə sistemi hazırlanmışdır. Düyü sahələrində zərərli böcək sıxlığını qiymətləndirmək üçün avtomatik ayrı-seçkilik və aşkaretmə sistemi quruldu və fərqli görüntü işləmə üsullarından istifadə edərək böcək zərərvericilərinin müəyyənləşdirilməsi və fərqləndirilməsi üçün bir iş aparıldı. Sistemdə quraşdırılmış simsiz kameralar sayəsində böcəklər görünüşü analiz edərək fərqlənir və aşkar edilir Düyü zərərvericilərini aşkar etmək və ayırd etmək üçün qurulmuş sistem Təsvir təhlili üçün iki ayrı şəkil istifadə olunur: istinad şəkli və giriş görüntüsü. İstinad şəklini giriş şəklinin pikselləri ilə müqayisə edərək bir çıxış şəkli yaradılır. Həşəratların aşkarlanması prosesi çıxış görüntüsündə aparılır. Müqayisə edilən iki görüntünün piksel dəyəri fərqlidirsə, giriş görüntüsünün piksel dəyəri çıxış görüntüsü olaraq çıxır, eyni olduqda 255 pikselin dəyəri verilir. Sensor sistemi arxitekturası Uzaq yerlərdə yerləşən feromon tələlərinin təsirli həşərat saymalarına nail olmaq üçün sahə serverlərinin sensor şəbəkə sisteminə əsaslanan uzaqdan izləmə və görüntü işləmə sistemi hazırlanmışdır. Bu sistem, formalaşmasına nəzarət etmək və düyünə zərər verən Leptocorisa Chinensis böcək növlərinin sayını tapmaq üçün istifadə edilmişdir. Yüksək qətnamə rəqəmsal kamera ilə sahə serveri feromon tələsinin yaxınlığında yerləşdirilir. Şəkil məlumatları və temperatur kimi digər monitorinq məlumatları hər beş dəqiqədə simsiz LAN və internet üzərindən göndərilir. Təxminən 7.5 km məsafədə yerləşən uzaq sahə server idarəetmə sistemi; böcək saymağında faydalı məlumat təmin etmək üçün məlumat toplayır və məlumatları təhlil edir. Uzaqdan idarəetmə sisteminə bir şəkil işləmə modulu tətbiq edərək böcək növlərinin sayılmasını dəstəkləmək üçün fon fərqliliyi texnikasına əsaslanan bir şəkil analizi alqoritmi hazırlanmışdır. Şəkil işləmə modulu üç funksiyadan ibarətdir: görüntü kəsmə, obyektin çıxarılması və obyektin ikili görünüşə çevrilməsi. Bu sistemdən istifadə edərək görünüş analizi üçün iki üsul təklif olunur Birinci üsul; hədəf həşəratlar olmadan lazımsız görüntü məlumatlarını süzgəcdən keçirməkdir. Bunun üçün toplanmış görüntü məlumatları və istinad görüntü məlumatları arasındakı fərq hesablanır. Ümumi piksellərin sayı eşik dəyərindən çoxdur. Eşik dəyəri filtr üçün istifadə olunan ağ piksellərin sayıdır. Bu üsulun ortalama 89,1% dəqiqliyi olduğu aşkar edildi. Bu üsuldan istifadə edərək, sərf olunan vaxt 85% azaldıla bilər.

İkinci metod sayma işlərini azaltmaq üçün aşağı səs-küy hissə sahəsini istifadə edən avtomatik son üzvlərin sayını qiymətləndirir.

 "Virtual Azərbaycan Qrup of Kompani"  olaraq, tədqiqat və inkişafın son mərhələsinə qədəm qoyan yerli və milli layihəmizlə "görüntü emalı əsaslı feromon bazası və zərərvericilərə qarşı mübarizə avtomatlaşdırma sistemi"ni tətbiq etməklə kənd təsərrüfatında böyük bir çatışmazlığı bağlayacağına inanır. Ölkəmiz dünyada bir ilkə imza atacaq və başqa bir ölkəyə nümunə göstərəcəkdir.

"Virtual Azərbaycan Qrup of Kompani " Təchizat və proqram dizaynı və istehsalat üzrə
baş mühəndis
İLKER ÇELIK