Hər kəs oynunu içindədir: Maskeli balo
28.01.2025

Suriyada Əsəd rejiminin devrilməsi və HTŞ-nin nəzarəti ələ keçirməsi Ankaradakı bir kəsim tərəfindən “zəfər” kimi qiymətləndirilsə də, xüsusilə də hökumətə yaxın jurnalistlər və sosial media təsir dairələri tərəfindən elan edilən bu qələbə, görünür Türkiyəni özü ilə başqa məğlubiyyətlər də gətirsin.

Son zamanlar sağ və ya sol, inqilabçı və ya mühafizəkar, dünyəvi və ya islamçı bütün qrupların razılaşdığı bir məsələ var idi. İsrailin Qəzzada soyqırım sayılan hərbi əməliyyatlarına qarşı çıxmaq və onların hüquqlarını qorumaq. Halbuki istər hökumətin Fələstinə dəstək yürüşləri, istərsə də müxalifətin İsraili qınaması boşboğazlıqdan başqa bir şey deyildi.

ABŞ-ın əvvəlki Demokratik Bayden administrasiyası İsrailin soyqırım əməliyyatlarına səssiz qalaraq Qəzzanın Fələstinsizləşdirilməsinin açılışını etdi. Deyəsən, yeni Respublikaçı prezident Donald Tramp ölümcül addım atacaq. Tramp prezident olduqdan sonra Fələstin məsələsi ilə bağlı ilk geniş bəyanatında Qəzzada qalan təxminən bir milyon yarım fələstinlinin İordaniyaya və ya Misirə göndərilməsi lazım olduğunu bildirib. Qəzzada fələstinlilərin qonşu ölkələrə göndərilməsi ideyasını ilk dəfə İsrailin baş naziri Netanyahu irəli sürdü, Misir bunu müharibə səbəbi hesab edəcəyini açıqladı və İordaniya buna çox sərt reaksiya verdi. Ancaq indi bunu ABŞ prezidenti söyləyəndən sonra Misir və ya İordaniyanın nə qədər müqavimət göstərə biləcəyi böyük sual işarəsidir. Üstəlik, Trampın kresloya oturması ilə belə görünür ki, Qəzza fələstinsizləşdirilən yeganə ölkə olmayacaq. ABŞ-ın əvvəlki administrasiyası fələstinliləri qeyri-qanuni yollarla İordan çayının qərb sahilindəki evlərindən didərgin salan və bu bölgədə məskunlaşan yəhudilərə qarşı sanksiyalar tətbiq etmək qərarına gəlmişdi. Trampın prezident olan kimi atdığı ilk imzalardan biri bu sanksiya qərarının ləğvi oldu. İsrail-Fələstin probleminin iki dövlətli həlli bulanıqlaşdıqca, belə görünür ki, fələstinlilər İsrail daxilində yalnız ikinci dərəcəli vətəndaşlıq hüququna malik olacaqlar.

Yaxın Şərqdə daha bir inkişaf kürd məsələsində baş verir. İran, İraq, Suriya və Türkiyədə 4 yerə bölünən kürd əhalisi arasında yaxınlaşma hərəkatları Əsədin devrilməsi ilə yaranan xaosla daha qabarıq görünməyə başladı. Türkiyə tərəfində isə PKK terror təşkilatının lideri Abdullah Öcalanın üzərindən “proses” gedir. Məqsədin PKK-nın silahı yerə qoyması olduğu açıqlanıb. PKK-nın yerləşdiyi Şimali İraqda da bu günlərdə böyük fəallıq var. İraqda PKK-ya qarşı döyüşən Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin ünsürləri ilk dəfə ötən həftə Bərzani administrasiyasının peşmərgəsinin yanlarında görünüblər. Bərzani eyni zamanda Türkiyənin “PKK-nın Suriya qolu” kimi xarakterizə etdiyi PYD-YPG lideri Mazlum Abdini Ərbildə qonaq edib. Bərzaninin Abdi ilə görüşündən sonra başqa bir cümləsi də kritik əhəmiyyət kəsb edir. Bərzani PKK-nın Suriyadakı varlığına son qoyulmalı olduğunu da vurğulayıb.

İRANIN HƏMLƏSİ

Prezident kimi ilk müddətində Tramp İran-ABŞ münasibətlərinə sərt yanaşma nümayiş etdirdi, xüsusən də İranın nüvə ambisiyaları ilə mübarizə üçün zəruri addım kimi 2015-ci il nüvə sazişindən çıxmışdı. Bunun ardınca İran iqtisadiyyatının əsas sektorlarını hədəf alan iqtisadi sanksiyalar tətbiq olundu. Tramp son seçki kampaniyasında İranın nüvə proqramı, ballistik raket proqramı və İranın regional fəaliyyətlərini əhatə edən yeni saziş vasitəsilə İrana təzyiqi davam etdirəcəyini vəd etmişdi. Ancaq indi Rusiya İranın arxasında göründüyü üçün Tramp İran-Amerika danışıqlarını ancaq kökündən fərqli diplomatiya mövqeyindən davam etdirə bilər. O, başa düşür ki, indiki mərhələdə İran qarşısına qoyulan çağırışlar qarşısında Rusiya ilə müttəfiqliyindən xarici təzyiqlərə qarşı bir alət kimi istifadə etmək və hətta potensial xarici təcavüz faktorunu neytrallaşdırmaq imkanına malikdir, baxmayaraq ki, Rusiya ilə razılaşma hərbi paktın yaradılmasını nəzərdə tutmur.

Ümumiyyətlə, Yaxın Şərqdə yaranan vəziyyət ciddi düşünmək və diqqətli təhlil tələb edir. Hələlik bütün göstəricilərə görə Rusiya və İran öz xarici siyasətində hadisələrin gələcək onilliklər üçün gedişatını müəyyən edəcək yeni vektorlar formalaşdırırlar. Bu iki ölkənin tarixi standartlarla görünməmiş, uzunmüddətli irimiqyaslı layihələr əsasında yaxınlaşması, yəqin ki, təkcə regionun deyil, bütün dünyanın görkəmini tanınmaz dərəcədə dəyişəcək. Üstəlik, söhbət tarix boyu hər şeyi müharibələri və sülhü yaşamış ölkələrdən gedir.

Pərviz Əliyev

visiontv.az



Gündəlik

slide 7 to 10 of 8