Oğuz tayfalarından birinin mənsub olduğu Battal Qazinin dədə-baba yurdu tarixdir . Bölgədə türklər və kürdlər həmişə bir yerdə yaşayıblar. Yerli əhali ərik ticarəti sayəsində varlanırdı. Türkiyənin ən təhlükəsiz yerlərindən biridir. Erkən Dövr: Malatya 5 milyon il əvvəl dəniz idi. Hetitlər eraımızdan əvvəl. 2000-ci illərin əvvəllərində bu bölgədə hökmranlıq etməyə başladılar. 1750-ci ildə Kuşsara kralı Anitta Anadolunu vahid idarə altında topladı və siyasi birliyi təmin etdi və Malatyanı bu birliyə daxil edib. Aşşur kralı Sanheribin dövründə Aşşurun tabeliyinə keçən Malatya sonralar Midiya və Farsların hakimiyyəti altına keçib. Makedoniya kralı İskəndərin Anadolunu fəth etməsindən sonra Malatya Ellinizm mədəniyyətinin təsiri altında idi. Bu tarixdən sonra Malatya sırasıyla Midiya, Fars, Roma, Bizans və Səlcuqluların hakimiyyəti altına keçib.

Osmanlı Dövrü: 1515-ci ildən Osmanlı hakimiyyətinə keçən Malatya, Harput vilayətinə bağlı ikən Cümhuriyyətə (20 aprel 1924-cü il Konstitusiyasının 89-cu maddəsi ilə) bağlı bir vilayət oldu. Vilayət olduqdan sonra ilk bələdiyyə başqanı, adı Həsənbəy küçəsinə verilən son Osmanlı hökmdarı Həsən Derinkök olmuşdur. Cümhuriyyət Dövrü: 1927-1931-ci illər arasında Malatya vilayəti; Adıyaman, Kahta, Arapkir, Akçadağ, Hekimhan, Pütürge və Kemaliyə  rayonlarından ibarət idi. Ümumi əhalisi 258331 nəfər, mərkəzi əhalisi isə kəndlərlə birlikdə 56528 nəfərdir. Vali Mehmet Tofiq bəy və bələdiyyə başçısı Mehmet Naim Karaköylü. Bələdiyyə binası Əmir Əhmədoğlu Xanda idi. Şəhərdə Cümhuriyyət Xalq Partiyası, Türk Ocağı, Türk Hava Qurumu və Qızıl Aypara təşkilatlarının şöbələri fəaliyyət göstərirdi.

Vilayətdəki əsas dağlar Malatya dağları, Nurhak dağları, Akçababa dağları və Yama dağı olduğu halda, əsas çaylar Söğütlü çayı, Morhamam çayı, Kuruçay, Tohma Suyu, Sultansuyu, Sürgü Suyu, Beyderesi, Mamihan və Şiro çayıdır. Bundan əlavə Beydağlarının möhtəşəm mənzərəsi və uzantısı şəhərə fərqli gözəllik qatır. Vilayət həm də İç Anadolu, Aralıq dənizi, Şərqi Anadolu və Cənub-Şərqi Anadolu Bölgələri arasında bufer zonası olma xüsusiyyətinə malikdir. Malatya əyaləti zəlzələ qurşağı baxımından ikinci ən böyük fay zonasında yerləşir. Bölgənin dağlıq və dinamik yer hərəkətinə məruz qalması nəticəsində zəlzələlər tez-tez baş verir. Beləliklə, əyri relyef forması adi haldır. Malatya dəniz səviyyəsindən 960 metr yüksəklikdədir.

İqlim Malatyada kontinental iqlim şəraiti üstünlük təşkil edir. Əvvəllər sərt qış ayları olsa da, Malatyada su potensialına görə son illərdə tikilən bəndlər bütün vilayətin iqlimini yumşaldıb. Axar və Göllər: Orduzu-Pınarbaşı gölləri məşhurdur; Piknik və istirahət mərkəzidir. Bundan əlavə, Fəratın böyük bir hissəsi Malatyanın şərqindən keçir. Pütürge mahalının Şiro çayı da məşhur çaylardan biridir və bu çay balıqları ilə məşhurdur. Bitki örtüyü: Malatya vilayətinin torpaqlarının 54%-i çəmənliklər və otlaqlarla, 31%-i becərilən və əkilən torpaqlarla örtülüdür. Meşəsi azdır, meşə sahəsi 10% təşkil edir. Geniş Malatya düzənliyi çöl kimi görünür. Axarlar meşə kimi uzanan ərik bağları ilə əhatə olunub. Palıd ağaclarına ən çox Malatya Buğasında, ardıc ağaclarına isə vadi yamaclarında rast gəlinir. Yaylalar çəmənliklərlə zəngindir. Malatya Alüvial Torpaqları: Bu torpaqlar çaylar tərəfindən daşınan və saxlanılan materiallar üzərində əmələ gələn gənc torpaqlardır. Onların üzərindəki bitki örtüyü iqlimdən asılıdır. Olduğu iqlimə uyğunlaşa bilən hər cür mədəni bitkilərin becərilməsi üçün əlverişli məhsuldar torpaqdır.

Malatya Bazaltik Torpaqlar: Bu torpaqlar ümumiyyətlə orta dərinlikdə və ya dayazdır. Onlar ağır gil torpaqlardır və profilləri yaxşı inkişaf etməmişdir. Malatyada bu torpaqlar Kürəcik mahalının qərbində və cənubunda, Arapgir ilə Arguvan arasında yerləşir. 75.080 hektar ölçüləri ilə vilayətin 6,1%-ni tutan bazalt torpaqlarının 26%-i əkinçilik üçün yararlıdır. Bunun 66%-i otlaqdır.

Malatya regionun iqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş şəhəridir. İqtisadiyyatı əsasən ərik üzərində qurulub. Malatyada bir çox ərik fabriki məşğulluq təmin edir. Bundan başqa, tekstil fabrikləri iqtisadiyyata həyat verir. Malatyada iki mütəşəkkil sənaye zonası var və üçüncü mütəşəkkil sənaye zonasının infrastruktur tenderləri tamamlanıb.[sitat lazımdır] Bundan əlavə, bəzi böyük şirkətlər Malatyanın təşviq paketi çərçivəsində bölgəyə sərmayə qoyublar. Buna misal olaraq tikilməkdə olan Eczacıbaşının nüvə dərmanı fabrikini göstərmək olar. Ticarətin və şəhərin böyüməsində İnönü Universitetinin də təsiri olmuşdur. Malatyada birdən çox su elektrik stansiyası var. Onlardan biri də Karakaya bəndidir. Malatya bölgə üçün əhəmiyyətli bir mədəniyyət və incəsənət mərkəzidir. Muzeyin və sonradan açılan ticarət mərkəzinin buna böyük töhfəsi oldu. Bundan əlavə, dövlət teatrının açılışı və mədəniyyət və konqres mərkəzinin açılması Malatyanın mədəniyyət və incəsənətini xeyli dəyişdi.

Məscidlər: Malatyanın mərkəzində təxminən 500 illik tarixi olan bir məscid var. Adı Yeni Cami olan əsər son illərdə bərpa olunub. Digər məscid Ulu məscididir. Muzeylər: Malatya Arxeologiya Muzeyi: 7 mart 1971-ci ildə qurulub Arxeoloji yerlər: Arslantəpə kurqan (Orduzu bələdiyyəsinin tərkibində yerləşir): köhnə yaşayış yeri, ilk arxeoloji tədqiqatlar 1932-ci ildə fransızlar tərəfindən aparılmışdır. Bu ərazidə açıq səma altında muzeyin yaradılması nəzərdə tutulur. Aslantəpə kurqanında bu günə qədər bir çox sivilizasiyalar yaşamışdır.Aslantəpə kurqan dünyada qurulan ilk yaşayış məskənlərindən biridir və bu günə qədər 27 sivilizasiyaya ev sahibliyi etmişdir. Əhəmiyyətli Yerlər: Malatyanın ən məşhur yerlərindən biri də Kanalboyudur.

Yerli yeməklər: küftə dolması, kibbeh, ərik deserti, turş küftə, mərci küftə, qulaq şorbası, dovşanlı yufka, qabırğa dolması, tava, kağız kabab, xurma, bilik, pirpirim cacık, yarpaq küftə.Təhsil: 91000 nəhəng tələbə layihəsi ilə daha da yaxşı təhsil başladı.Malatyada Malatyalıların ehtiyaclarını qarşılayacaq bir çox məktəb var və onların təhsili yaxşıdır. Nəqliyyat: Malatyada hava limanı var. Bundan əlavə, son illərdə yeni araşdırmalarla dəmir yolları və avtomobil yolları inkişaf etdirilib. Malatya Qubernatorluğu: Malatyanın ilk valisi Vehbi bəy olmuşdur. Vəhbi bəydən bəri əyalətdə 35 vali idarə olunur. Hazırda vəzifədə olan yeni qubernator Ülvi Saran Trabzon qubernatorluğundan gəlib və 1 iyul 2009-cu ildə rəsmi olaraq vəzifəsinə başlayıb. Malatya Qubernatorluğu 1925-ci ildə inşa edilən binada xidmət göstərir. Bu bina Malatyadakı İnönü Kapalıçarşısının üstündədir.

Bünyamin Bünyadzadə

Visiontv.az