Tanrının Sülh elçisi...
20.01.2025

ABŞ-da prezidentlər və hakimiyyətdə olan partiyalar dəyişsə də, ölkənin xarici siyasəti o qədər də dəyişmir. Bu, Ağ Evin demokratlardan respublikaçılara keçəcəyi 20 Yanvardan əvvəl də belə idi. Getməkdə olan Bayden administrasiyası ABŞ üçün problemli bölgələrdə gələn Trump administrasiyası üçün sözün əsl mənasında ərazı təmizləyir. Köhnə və yeni Amerika administrasiyası Qəzzada atəşkəs üçün birlikdə çalışır. Məsələn, Qəzza məsələsində Baydenin komandası və Trampın seçdiyi adlar birlikdə işləyir. Trampın Yaxın Şərq nümayəndəsi olaraq təyin etdiyi Steve Witkoff hələ rəsmi olaraq vəzifəyə başlamazdan əvvəl Qətər və İsrail arasında gedərək Qəzzada atəşkəs razılaşması əldə etməyə çalışır. Witkoff, Sullivan və McGurk ilə yanaşı, Bayden administrasiyasının səlahiyyət müddəti yanvarın 20-də başa çatacaq əsas fiqurları Qəzzada atəşkəs üçün səylərini davam etdirirlər.

ABŞ-ın köhnə və yeni administrasiyalarının nümayəndələrinin tərəfləri razı salmağa çalışdıqları atəşkəs planının məqsədi İsrail ordusunun Qəzzadan çıxarılması və HƏMAS-ın əlində olan israilli məhbusların azad edilməsi müqabilində İsrailin əlində olan fələstinli məhbusların azad edilməsidir. Atəşkəs elanı üçün qalan yeganə problem, baş nazir Netanyahunun İsraildəki ifrat dini koalisiya tərəfdaşlarının hələ də İsrail ordusunu Qəzzadan çıxarmağa razı salmamasıdır. Burada Trampın nümayəndəsi işə düşür ki, atəşkəs ABŞ prezidentinin yanvarın 20-də təhvil verilməsi üçün vaxtında başa çatdırılsın. Digər tərəfdən, vəzifə müddəti yanvarın 20-də başa çatacaq Bayden administrasiyasının dövlət katibi Entoni Blinken Qəzzada atəşkəsdən sonrakı planlar yaratmaqla məşğuldur.

 Blinkenin elan etdiyi atəşkəsdən sonra Qəzza planı bölgədə HƏMAS-ı xaric edən yeni bir administrasiya qurmağı hədəfləyir. Atəşkəs elan edildikdən sonra Qəzzada beynəlxalq dəstəklə müvəqqəti hökumətin yaradılması planlaşdırılır. Blinkenin açıqladığı planda Qəzzanın yenidən qurulması üçün BMT-nin təyin etdiyi xüsusi nümayəndə ilə birgə çalışan müvəqqəti hökumət və bölgədə təhlükəsizliyin ərəb ölkələrindən göndərilən beynəlxalq hərbi qüvvə tərəfindən təmin edilməsi daxildir. Planın son mərhələsi Qəzzanın yenidən qurulması başa çatdıqdan və HƏMAS-dan tamamilə təmizləndikdən sonra bölgə administrasiyasının İordan çayının qərb sahilindəki Fələstin administrasiyasına rəsmi şəkildə bağlanmasıdır.

 İRANIN ƏLLƏRİNİ KƏSİRLƏR...

ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki “bölgəsinin təmizlənməsi”nə Livan da daxildir. Livanda son bir neçə həftə ərzində həm prezident, həm də baş nazir dəyişib. ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı tərəfindən dəstəklənən yeni prezident Cozef Aun keçmiş generaldır. Onun prezidentliyi dövründə məqsəd Livan ordusunu gücləndirmək və Hizbullahın ölkədə alternativ silahlı struktur olmasının qarşısını almaqdır. Həmçinin yeni seçilmiş livanlı Navaf Salam Hizbullahın hökumət daxilində hökumət kimi hərəkət etməsinə qarşı olan siyasətçidir. Livanda son məqsəd İsrailin hücumları ilə məhv edilən və Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi ilə İrandan dəstəyi kəsilən Hizbullahı Livan siyasətində zərərsizləşdirməkdir.

Suriyada ABŞ-ın “bölgəni təmizləməsi” Əsədin devrilməsi ilə yeni mərhələyə qədəm qoydu. HTŞ-nin Dəməşqi ələ keçirməsi ilə İran və Rusiyanın Suriyadakı təsiri qırıldı və yeni qərbyönlü administrasiya quruldu. Bu nöqteyi-nəzərdən Dəməşqdə hökmranlıq edən yeni HTŞ administrasiyasının ölkənin cənubunu işğal etməyə davam edən və nəzarət etdiyi ərazini demək olar ki, hər gün genişləndirən İsrailə reaksiya verməməsi təəccüblü deyil. Suriyada PYD-YPG probleminin həllində ABŞ-ın yaxın müttəfiqi olan İraqın şimalındakı Federal Kürd Administrasiyası da aktivləşib. İraq Kürdüstanı yerli əhbərliyi Bərzaninin xüsusi nümayəndəsi Həmid Dərbəndi də ötən həftə PYD-YPG-nin lideri Mazlum Abdi ilə görüşüb. Görünür, ABŞ administrasiyası Trampın prezidentlik andı içməsindən əvvəl kompromis əldə etmək üçün bütün düymələrə eyni anda basır.

Pərviz Əliyev

visiontv.az