Bu fikirləri  Visiontv.az-a açıqlamasında politoloq Pərvin Mehdiyev İdman Arbitraj Məhkəməsi haqqında danışarkən bildirib. 
Məhkəmənin qərargahı Lozannada (İsveçrə) yerləşir. Məhkəmənin filialları 1996-cı ildə ABŞ-da (Denver, daha sonra Nyu-Yorka köçdü) və Avstraliyada (Sidney) yaradılmışdır. Qeyri-daimi məhkəmələr bəzi müntəzəm yarışlar zamanı qurulur.
1980-ci ildə Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin (BOK) prezidenti seçilən Juan Antonio Samaranç İdman Arbitraj Məhkəməsinin yaradılmasının təşəbbüskarı olmuş və Seneqallı Kebe Mbaye'yə belə bir təşkilatı hazırlamağı tapşırdı. Beləliklə 1983-cü ildə BOK məhkəmə yaratmağa qərar verdi və 1984-cü ildə onun nizamnaməsi təsdiq edildi. Mbaye məhkəmənin ilk prezidenti oldu və 2007-ci ildə ölümünə qədər bu vəzifədə qaldı. Hal-hazırda təşkilatın prezidenti Avstraliyalı John Coatesdir.

İlk illərdə İdman Arbitraj Məhkəməsi BOK-da fəaliyyət göstərdi. Lakin təşkilat 22 iyun 1994-cü ildə Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi, Qış İdman Növləri Assosiasiyası, Yay İdman Növləri Assosiasiyası və Milli Olimpiya Komitələri Assosiasiyası tərəfindən imzalanan Paris Sazişi ilə müstəqil qurum olaraq rəsmiləşdirildi. Bu dörd təşkilat məhkəmənin təsisçiləri və Beynəlxalq İdman Arbitraj Şurasının rəhbər orqanı oldu. Razılaşma eyni zamanda İdman Arbitraj Məhkəməsi üçün maliyyələşdirmə prosedurunu da müəyyənləşdirdi.
5 Mart 2003-cü ildə dünyanın əksər idman federasiyaları İdman Arbitraj Məhkəməsini beynəlxalq dopinq mübahisələrində qərarlara qarşı şikayətləri həll etmək üçün səlahiyyətli orqan kimi tanıyan yeni WADA Dünya Antidopinq Kodunu təsdiqlədilər.
Təşkilatın strukturu iki palatadan ibarətdir, onlardan biri mübahisələrə birinci instansiya məhkəməsi kimi baxır, ikincisi isə əvvəllər digər təşkilatlar (milli federasiyalar və s.) tərəfindən baxılan işlərin apellyasiya instansiyasıdır.

Hakimlər Beynəlxalq İdman Arbitraj Məhkəməsi tərəfindən dörd il müddətinə təyin edilir və onların yenidən təyin olunma imkanı vardır. Hər bir hakim, hər hansı bir otaqın səlahiyyətinə aid olan işlərə baxa bilər. İşlər arbitr tərəfindən təkbaşına və ya üç hakimdən ibarət panelin bir hissəsi kimi qəbul edilir. Beynəlxalq təşkilatda ən azı 150 hakim olmalıdır. 2007-ci ildən isə hakimlərin sayı 275-ə çatmışdır.

Bundan əlavə, bir sıra böyük beynəlxalq yarışlar zamanı mübahisələrin həllini sürətləndirmək üçün daimi olmayan məhkəmələr yaradılır. Məsələn 1996-cı ildən - Olimpiya Oyunlarında; 1998-ci ildən - Birlik Oyunlarında; 2000-ci ildən - Avropa Futbol Çempionatında; 2006-cı ildən - Dünya Kubokunda və 2014-cü ildən - Asiya Oyunlarında mübahisələrə İdman Arbitraj Məhkəməsi bamışdır.
Təşkilatın hər hansı bir mübahisəyə baxa bilməsi üçün tərəflərin razılığı ilə belə bir bəndin müqavilədə əks olunması vacibdir (“arbitraj maddəsı”). Belə bir bənd idmançının əmək müqaviləsində, daxili qanunla icazə verildiyi təqdirdə mülki müqavilədə (məsələn, reklam müqaviləsi) və idman təşkilatlarının qaydalarında yer ala bilər.

İAM-də baxılması üçün gələn sənədlər "ticarət" və "intizam" olaraq bölünə bilər. Sonuncular arasında əhəmiyyətli bir nisbət dopinqlə əlaqəli və diskvalifikasiya ilə bağlı mübahisələrdir. Eyni zamanda İAM "ticarət" mübahisələrin əksəriyyətini birinci instansiya məhkəməsi kimi qəbul edir və "intizam" mübahisələri isə ümumiyyətlə əvvəlki instansiya tərəfindən baxıldıqdan sonra arbitrajda baxılır.

Orxan Kərimov
Visiontv.az